Ramen hebben in de loop van de geschiedenis verschillende vormen en functies gehad: van gaten in de muur om door te kijken (en te schieten) tot glas-in-lood om verhalen te vertellen. In een energiezuinige woning hebben ramen echter nog een andere functie, en dat heeft invloed op bijvoorbeeld het materiaal en ontwerp dat je gebruikt. In dit artikel vertel ik je meer over de waarde (en noodzaak) van goede ramen. 

De functies van een raam

De functies van ramen zijn in de loop van de tijd nogal eens veranderd. Zo waren de eerste ramen slechts kleine openingen in gebouwen zonder glas en zorgden ze vooral voor (dag)licht en lucht. Toen er glas beschikbaar kwam, werden ramen ook een statussymbool voor de rijken. In sommige landen was er zelfs een raambelasting: hoe groter het raamoppervlak, hoe meer je mocht afrekenen. Weer later ontstond ook het glas in lood (zoals in kerken), waarmee bijvoorbeeld bijbelse verhalen verteld konden worden. 

Inmiddels vertellen ramen niet zo zeer meer een verhaal, maar moeten ze vaak vooral esthetisch verantwoord zijn (het oog wil immers ook wat). Toch heeft het raam ook vandaag de dag nog drie van oudsher belangrijke functies. Allereerst zorgt het ervoor dat je naar buiten (of binnen) kunt kijken, ten tweede laat het licht binnen en ten slotte houdt het ook nog warmte binnen. In energiezuinige woningen kunnen de ramen echter ook een wezenlijk onderdeel van de verwarming zijn.

De zwakste schakel

Het liefst wil je dat ramen veel natuurlijk licht doorlaten, via zonlicht het huis verwarmen (maar niet té) en weinig warmte verliezen (zeker in de winter). In veel woningen (ook goed geïsoleerde) zijn ramen in de praktijk echter een zwakke schakel in ‘de buitenschil’: waar buitenmuren, de vloer en het dak steeds beter geïsoleerd worden, gaat 20 tot 40 procent van de warmte in een woning nog steeds verloren via de ramen.

Dat kan er bijvoorbeeld toe leiden dat ramen op koude dagen geen netto-energieproducent zijn, maar energieverbruiker. De totale energiewinst door zonnewarmte is dan minder dan de hoeveelheid energie die via de ramen verloren gaat omdat ze matig isoleren (ten opzichte van de rest van de woning). Dat is zonde, want wat er niet aan warmte uitgaat hoef je ook niet bij te verwarmen (een van de principes van de trias energetica). De kracht van bijvoorbeeld passiefhuizen is overigens dat de ramen zo goed zijn, dat ze gedurende de winter meer warmte binnen brengen dan dat erdoor naar buiten gaat.

Ook van belang is het principe van ‘koudeval’. Dat ontstaat als warme lucht in de woning in aanraking komt met een koud oppervlak, zoals een slecht geïsoleerd raam. Daardoor koelt de lucht af en ‘valt’ het naar beneden. Dat zorgt voor een luchtstroom (tocht) die erg oncomfortabel is.

Aan de andere kant kan een woning ook te veel opwarmen op zonnige dagen, zeker als de zon op het glas schijnt. Daarom moet je zonnewarmte tegen kunnen houden met zonwering. Daarvoor kun je verschillende technieken gebruiken, zoals een overhangende dakrand, buitenjaloezieën, coating op het glas, een aangrenzend gebouw of zelfs bomen.

Kenmerken van goede ramen

Ramen hebben dus grote invloed op de hoeveelheid zonlicht en warmte die binnenkomt (en naar buiten gaat). Daarom is het belangrijk om goed na te denken over een aantal factoren die daarop van invloed zijn.

Glas

Allereerst de ramen zelf. Daarbij kun je denken aan het aantal lagen glas en de dikte van het glas (zoals dubbele of drievoudige beglazing). Ook verschillende coatings op het glas zijn van invloed, net zoals de gasvullingen die tussen de ruiten kunnen worden geplaatst en zo een extra isolatielaag vormen.

Kozijnen en installatie

Maar er zijn meer factoren van belang, zoals de kozijnen. Het materiaal daarvan is van invloed op het warmteverlies. Zo kun je kiezen voor hout, aluminium of kunststof (dat laatste vanwege de milieuaspecten sowieso niet). Ook de installatie van het raam in de muuropening kan een thermische brug vormen, bijvoorbeeld als het kozijn niet in lijn ligt met de isolatie. Of wat dacht je van het onnodige stelkozijn, waardoor voornamelijk warmte weglekt.

Mijn advies is om natuurlijke materialen te gebruiken. Hier lees je waarom.

Isolatie en afdichting

Een duurzaam huis is goed geïsoleerd en luchtdicht (of eigenlijk kierdicht) gebouwd. Je voelt dan nergens tocht, omdat ook deuren en ramen helemaal afsluiten. Omdat je nauwelijks warmte verliest, is de temperatuur heel gelijkmatig.

Dat betekent trouwens niet dat de ramen niet open kunnen (of mogen). Ook in energiezuinige woningen kunnen de ramen gewoon open, maar vaak voegt het weinig toe omdat het ventilatiesysteem voor voldoende verse lucht zorgt zonder energie te verliezen.

Locatie

Uiteraard is naast een hoogwaardig raam ook de positie in de woning essentieel. Oriënteer grote raampartijen nooit op het noorden, net als de ruimtes die je warmer wilt hebben (zoals de woonkamer). En wat dacht je van de grootte van de ramen: meer raamoppervlak zorgt voor meer licht, maar kan er -als je er niet goed over nadenkt- ook toe leiden dat een woning sneller opwarmt en te warm kan worden.

Ramen in een duurzame woning

Ook in duurzame woningen zijn ramen dus onmisbaar (ze hebben zelfs een heel belangrijke functie), maar alle factoren maken het belangrijk om zorgvuldig te kijken naar het glas en de kozijnen. Ze moeten nauwkeurig worden ontworpen en geselecteerd. Daarbij moet je onder meer rekening houden met het klimaat, de oriëntatie van de woning, de hoeveelheid zonlicht (en stand van de zon gedurende het jaar) en de gebruikte materialen.

Kortom, ramen vormen een integraal onderdeel van een energiezuinige woning en het ontwerp daarvan. Wil je daar advies over hebben? Neem dan gerust contact met mij op.