Bij het bouwen van woningen wordt nog vooral een beroep gedaan op fossiele grondstoffen. Dat is schadelijk voor het milieu en klimaat, terwijl het streven is de CO2-uitstoot in de bouw in 2030 te halveren en in 2050 zelfs te reduceren tot nul.
Duurzaam materiaalgebruik in de bouw wordt daarom steeds belangrijker. Het gebruik van natuurlijke materialen in woningen is bovendien niet alleen beter voor het milieu en klimaat, maar ook voor het wooncomfort. In dit artikel vertel ik je daar meer over.
Embodied energy
Bij het kiezen van bouwmaterialen gaat op dit moment vooral aandacht uit naar de isolatiewaarde ervan, dus de energiebesparing die tijdens het wonen behaald wordt. Dat is uiteraard belangrijk, maar ook in de productie van het materiaal gaat veel energie zitten. Dat doet de energiebesparing vaak weer (deels) teniet.
Een belangrijk concept hierbij is ‘embodied energy’. Dat is de totale energie die nodig is voor de winning, verwerking, productie, transport en verwerking van materialen. Voor een deel is die energie of grondstof hernieuwbaar (bij duurzame bronnen als hout), en voor een deel niet (bij fossiele grondstoffen).
Zo hebben materialen die (machinaal) geproduceerd worden, zoals beton, staal, glas en bakstenen, een grotere bijdrage aan de CO2-uitstoot te hebben dan natuurlijke producten. Het duurt dan jaren voordat de uitstoot die vrijkomt bij de productie hiervan weer is gecompenseerd door de energiebesparing die het gebruik daarna oplevert. Pas na die periode levert het materiaal meer op dan het gekost heeft.
Drie soorten bouwmaterialen
Naast de energiebelasting van bouwmaterialen kun je ook kijken naar de bron van het materiaal. Zo kun je globaal drie soorten grondstoffen als basis voor bouwmateriaal onderscheiden: hernieuwbare grondstoffen, oppervlaktedelfstoffen en petrochemische delfstoffen.
Hernieuwbare grondstoffen of biobased materialen
De eerste groep van grondstoffen bestaat uit hernieuwbare of teeltbare materialen. Dit zijn de meest duurzame bouwmaterialen die -mits verstandig beheerd- niet opraken en ook op termijn beschikbaar blijven. Naast dat ze onuitputbaar zijn, leveren ze ook geen schadelijke afval op. Voorbeelden hiervan zijn stro, wol, bamboe, riet, katoen of hennep.
Een andere term om naar deze materialen te verwijzen is ‘biobased materialen’: grondstoffen die op een natuurlijke manier zijn ontstaan en ook weer door de natuur gecomposteerd kunnen worden.
Oppervlaktedelfstoffen
De tweede groep bouwmaterialen bestaat uit oppervlaktedelfstoffen. Die zijn in veel gevallen meer dan voldoende beschikbaar: klei, leem of kalk zijn daar voorbeelden van. Andere delfstoffen zijn dat niet, bijvoorbeeld omdat ze zeldzaam zijn of dat worden door massaproductie (zand) of omdat er een schadelijk industrieel proces aan vooraf gaat, zoals bepaalde soorten gips.
Binnen deze categorie vallen ook de materialen van een natuurlijke of biologische oorsprong die daarna door bioraffinage (scheikunde) zijn geproduceerd. Dit materiaal is niet in de natuur composteerbaar, maar is wel hernieuwbaar. Een mooi voorbeeld is biofoam, wat lijkt op piepschuim maar wordt gemaakt van plantaardig materiaal in plaats van aardolie. Deze biorenewables zijn een goed alternatief op plaatsen waar natuurlijke materialen snel(ler) gaan rotten of schimmelen.
Petrochemische delfstoffen
Tot slot zijn er de petrochemische of fossiele grondstoffen. De productie hiervan is milieuvervuilend, er komen gevaarlijke stoffen bij kijken, het levert (schadelijk) afval op en ze raken op termijn op. Kunststoffen gemaakt van aardolie zijn hier een goed voorbeeld van. Bij de bouw van je woning wil je deze groep groep materialen daarom liever vermijden.
De voordelen van natuurlijke materialen
Natuurlijke materialen hebben een paar belangrijke voordelen ten opzichte van de niet-natuurlijke alternatieven. Allereerst is het beter voor het milieu en klimaat: het voorkomt onnodige CO2-uitstoot en uitputting van natuurlijke bronnen. Daarbij zijn de materialen breed toepasbaar, zoals voor thermische of akoestische isolatie (wol), als constructiemateriaal (hout en bamboe), als dakbedekking (stro) en als afwerking (natuurverf op plantaardige basis).
Maar ook voor het wooncomfort hebben natuurlijke materialen belangrijke voordelen. Allereerst zorgen ze zoals gezegd voor een prettige akoestiek, goede luchtvochtigheid en goede isolatie. Je kunt het vergelijken met een wollen trui: het ademt, isoleert, voert vocht af en houdt warmte vast. Ook leveren ze een gezondheidsvoordeel op door de gezondere lucht die vrij is van schadelijke stoffen. Dat alles zorgt voor een fijne atmosfeer in je woning.
De prijs van natuurlijke materialen
Een ogenschijnlijk nadeel is de hogere prijs van het materiaal: die kan tot tien procent hoger liggen. Aan de andere kant zijn materialen als stro weer relatief goedkoop. Daarbij is het niet voldoende om alleen naar de prijs te kijken. Zo is het in veel gevallen mogelijk om kleiner te wonen of efficiënter te bouwen (met prefab-oplossingen), waarmee je het prijsverschil alweer deels compenseert.
Daarbij leveren natuurlijke materialen met de juiste toepassing lagere stookkosten op. Ook is de kwaliteit van natuurlijke materialen hoog en gaan ze lang mee. Kortom, je moet het zien als een investering voor de lange termijn. Tot slot zorgen de materialen dus voor een beter en gezonder leefklimaat, en dat is ook wat waard!
Het oog wil ook wat
Natuurlijke materialen zijn trouwens niet alleen gezonder en beter voor de isolatie, het ziet er ook gewoon mooi uit en zorgt voor een warme en gezellige sfeer. Wil je dus echt op de groene toer, dan kun je naast natuurlijke bouwmaterialen voor je woning ook nog kiezen voor een natuurlijk interieur met producten als natuurlijke verf, jute, touw, leer, bamboe en wol.
Kortom, natuurlijk? Natuurlijk!
Natuurlijke materialen zijn dus goed voor het milieu en klimaat, aantrekkelijk voor je portemonnee, goed voor je gezondheid en goed voor het wooncomfort! Kiezen dus voor natuurlijk? Natuurlijk!
Wil je advies of hulp bij de juiste keuze van (natuurlijke) bouwmaterialen? Neem dan vooral contact met mij op.